Niezwykłe ikony malowanych klasztorów w Rumunii

Widok klasztoru w Suczawicy

Pani prof. Elżbieta Mikiciuk, podczas wykładu  o ikonach, w ramach Akademii 30+, wspomniała, że ikony malowano również na ścianach, podobnie jak freski i przywołała przykład malowanych klasztorów w Rumunii.

Zainspirowało mnie to do opisania niektórych  malowanych klasztorów w Rumunii, które zwiedzałam w 2007 r. i do dzisiaj jestem pod wrażeniem niezwykłego ich piękna. Wszystkim polecam podróż do Bukowiny. Malowane klasztory są jednym z najbardziej fascynujących zabytków w kulturze europejskiej. W 1993 r. zostały wpisane na listę światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Bukowina była w średniowieczu częścią  księstwa Mołdawii. Władcy Mołdawii w XV i XVI wieku budowali umocnione klasztory. Małe cerkiewki były otaczane potężnymi murami obronnymi. 

Cerkiewka w Woroniecu

Zewnętrzne ściany cerkiewek były pokrywane freskami. Freski nie spłowiały przez około 500 lat, tajemnica sporządzania tak trwałych farb jest nieznana do dziś. Uległy zniszczeniu te freski, które były malowane od strony północnej na skutek wiejącego głównie od tej strony wiatru i opadów atmosferycznych.  Każdy klasztor był utrzymany w innym dominującym kolorze np. Woroniec w błękicie, Humor w różu indyjskim, Suczawica w zieleni. 

Fragment Sądu Ostatecznego na cerkwi w  Woroniecu

Na każdej cerkiewce był namalowany Sąd Ostateczny. Prawdziwą perłą bukowińskich cerkwi jest Sąd Ostateczny w Woroniecu, najpiękniejsze, według znawców,  przedstawienie o tej tematyce w południowej Bukowinie.

Sprawiedliwi - fragment Sądu Ostatecznego na cerkwi w Woroniecu

Wśród sprawiedliwych w pierwszym rzędzie można rozpoznać   św. Piotra, św. Jana,  św. Helenę i jej syna św. Konstantyna Wielkiego. Na prezentowanym fragmencie widać wpływ sztuki bizantyjskiej,  głowy malowanych postaci są na jednej wysokości,  jest to tzw. izokefalizm.  

Potępieni - fragment Sądu Ostatecznego na cerkwi w Woroniecu

Na fresku obok wagi przepływa pełna dramatu czerwona rzeka piekielna, do której strącani są potępieni.

Grupa Deesis i inne sceny na cerkwi w Woroniecu

Pod oknem cerkwi jest przedstawiona grupa deesis (po grecku deisus znaczy orędownictwo, prośba) – Chrystus na tronie pomiędzy Maryją i Janem Chrzcicielem, proszącymi Go o łaskę dla ludzi. Maryji  i Janowi towarzyszą często archaniołowie Michał i Gabriel lub inni święci. Ikona deesis pojawiła się w X wieku. Jest ona wyrazem wiary Kościoła we wstawiennictwo świętych za grzesznikami.

Święty Jerzy walczący ze smokiem

Na ścianie cerkwi w Suczawicy namalowano ikonę św. Jerzego walczącego ze smokiem.

Fragment ikonostasu w cerkwi w Humorze

Niezmiernie piękne są w cerkiewkach ikonostasy. Prezentowany ikonostas znajduje się w cerkwi w Humorze. Z lewej strony carskich wrót ikona Matki Bożej z Dzieciątkiem w  przedstawieniu Hodegetrii (wskazującej drogę), z prawej Chrystus Nauczający. 

Chrystus Nauczający - ikonostas w cerkwi w Humorze

Chrystus Nauczający jest przedstawiony w pozycji siedzącej z Pismem Świętym w lewej dłoni i uniesioną prawą dłonią w geście błogosławieństwa. Przy omawianiu innej ikony, pani prof. Mikiciuk zwracała uwagę na ułożenie palców,   które nawiązuje do greckiego monogramu Chrystusa: IC XC. Połączone są dwa palce: kciuk z serdecznym. Dzięki temu palec wskazujący i środkowy przypominają litery IC. Skrzyżowane ukośnie kciuk i serdeczny w zestawie z małym palcem tworzą XC. Inna interpretacja teologów – złączenie trzech palców: małego, serdecznego i kciuka symbolizuje Świętą Trójcę.

Prezentowane powyżej ikony to tylko drobna część niezwykłego piękna malowanych klasztorów.

Tekst: Maria Tomaszewicz

Zdjęcia: Witold Białokoz, Andrzej Motylski, Maria Tomaszewicz